Islomdan avvalgi davr haqida 10 fakt

 

    1. Agar siz oʻlkamizga islom dini kirib kelishidan avval yashagan boʻlganingizda, sizning rahbaringiz, uning oʻrinbosari va oʻrinbosarning yordamchilari ham ayol kishi boʻlishi mumkin edi. 

 

    Chunki Qadimgi ayollar boshqaruvda faol boʻlgan. Baʼzi manbalarda qadimiy Soʻgʻd va Baqtriya davlatlarida ayol hukmdorlar va ularning kuchli siyosiy roli haqida maʼlumotlar bor. Bu hududlar patriarxal jamiyat emas, balansli ijtimoiy tuzilmaga ega boʻlgan.

 

    2. Samarqandning qadimgi nomi

 

    Samarqand shahri islomdan ancha avval ham mavjud boʻlgan. Qadimiy nomi Afrasiob boʻlgan bu shahar taxminan 2750 yildan koʻproq tarixga ega. Uning xarobalari hozirgi Samarqandning shimoliy qismida joylashgan.

 

    3. Zardushtiylikning muqaddas kitobi – Avesta – Oʻzbekiston hududida yozilgan

 

    Avesta – Xorazm va Soʻgʻd hududida ilk marta shakllangan deb hisoblanadi. Bu degani, bu yurtlar diniy tafakkurning markazi boʻlgan.

 

    4. Topilgan eng qadimgi atlas – Qoratepa hududida

 

    Surxondaryo viloyatidagi Qoratepa budda monastiridan miloddan avvalgi II asrga oid atlasga oʻxshash mato topilgan. U Osiyodagi eng qadimgi mahsulotlaridan biri sifatida baholanadi.

 

     5. Soʻgʻd yozuvi – Oʻrta asr Gʻarbiy Osiyodagi asosiy savdo yozuvi boʻlgan

 

    Islomdan oldin, Soʻgʻd yozuvi karvon yoʻllarida eng koʻp ishlatilgan yozuvlardan biri edi. Bu yozuv orqali Xitoydan Vizantiyagacha boʻlgan savdogarlar muloqot qilgan. Shunchaki mahalliy yozuv emas – bu xalqaro til boʻlgan.

 

    6. Budda haykali eng katta shaklda Termizdan topilgan

 

    Termizdagi Fayoztepa budda ibodatxonalaridan biri 5 metrdan ortiq balandlikdagi Budda haykali bilan mashhur. U Oʻrta Osiyodagi eng yirik Budda haykali hisoblanadi.

 

    7. Koʻchmanchi tillar emas, soʻgʻd va baxtiy tillari hukmron boʻlgan

 

    Oʻzbek hududida turkiy tillar hali keng tarqalmagan edi. Soʻgʻdiy, baxtiy, xorazmiy kabi tillar madaniyat, siyosat va falsafada asosiy rolni oʻynagan.

 

 

    8. Qadimgi Toshkent – Choch deb atalgan va Tang imperiyasi bilan diplomatik aloqada boʻlgan

 

    Toshkent shahri qadimda Choch deb atalgan va Xitoy Tang imperiyasi bilan elchilar almashgan. Hatto Tang yilnomalarida Choch shahzodalarining Xitoy saroyiga borgani yozilgan.

 

    9. Suv inshootlari ilgari ham mavjud boʻlgan

 

    Oʻzbekistonning qadimgi hududlarida (masalan, Soʻgʻdiyada) sunʼiy ariq va suv omborlari tizimi mavjud boʻlgan. Bu suv inshootlari sugʻorma dehqonchilik uchun moʻljallangan va zamonaviy irrigatsiyaning ildizi sanaladi.

 

    10. Oʻzbekiston hududi Buyuk Ipak yoʻlida 3 ta asosiy yoʻnalishning kesishgan nuqtasi boʻlgan

 

    Samarqand, Buxoro va Termiz shaharlarining har biri alohida yoʻnalishdagi karvonlar toʻxtaydigan markaz boʻlgan. Yaʼni, bu hudud faqat oʻrta nuqta emas, butun yoʻlning yuragi boʻlgan.