Ўзбекистон илм-фанининг ХХ асрдаги ёрқин сиймоларига бағишланган янги медиалойиҳа ишга туширилади

Ўзбекистон илм-фани тараққиётида муҳим ўрин тутган олимлар меросини ўрганиш, уларнинг илмий ютуқларини кенг жамоатчиликка етказиш бугунги куннинг долзарб вазифаларидан биридир. Шу мақсадда Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази Ўзбекистон илм-фанининг ХХ асрдаги ёрқин сиймоларига бағишланган янги медиалойиҳани ишга туширмоқда. 

"1917-1991-йилларда Ўзбекистон зиёлиларининг илм-фан ривожига қўшган ҳиссаси" номли ушбу лойиҳа Фанлар Академияси Тарих институти, Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги, "Ўзархив" агентлиги, Миллий кинематографияни ривожлантириш маркази ҳамда Соғлиқни сақлаш вазирлиги билан ҳамкорликда амалга оширилиши режалаштирилган. 

Лойиҳанинг асосий мақсади совет даврида Ўзбекистонда илм-фан соҳасида фаолият кўрсатган олимларнинг ҳаёти ва бой илмий меросини замонавий аудиторияга қулай ва тушунарли тарзда етказиш, уларнинг муҳим илмий ютуқларини кенг тарғиб қилишдир. Лойиҳа доирасида икки босқичли иш олиб борилади. Биринчи босқичда 1917-1991-йилларда илм-фан ривожига сезиларли ҳисса қўшган бир қатор атоқли олимларнинг, жумладан, Ўзбекистон замонавий математика ва физика фанларининг асосчиларидан бири, Ўзбекистон Фанлар академиясининг биринчи президенти Тошмуҳаммад Қори-Ниёзий, машҳур физик олим Убай Орипов, археология фанининг йирик намояндаси Яҳё Ғуломов, зоология фанининг ривожига катта ҳисса қўшган Теша Зоҳидов, Ўзбекистонда юрак-қон томир жарроҳлигининг асосчиси Восит Воҳидов ва бошқа кўзга кўринган олимларнинг илмий фаолияти ҳақида экспозиция учун мўлжалланган туркум видеороликлар, ноёб фотолар, архив ҳужжатлари ва экспонатлар тайёрланади.

Ўзбекистонда замонавий математика ва физика фанларининг шаклланишида академик Тошмуҳаммад Ниёзович Қори-Ниёзийнинг хизматлари беқиёсдир. У Ўзбекистон Фанлар академиясининг илк раҳбари сифатида республикада илмий кадрлар тайёрлаш, миллий илм-фан тизимини шакллантириш йўлида самарали фаолият олиб борди. 1943 йилда ташкил этилган Ўзбекистон Фанлар академиясига асос солган ва 1943-1947 йилларда унинг биринчи президенти лавозимида ишлаган Қори-Ниёзий математика ва физика соҳаларида 200 дан ортиқ илмий ишлар яратди. 

Академик Яҳё Ғуломовнинг номи Ўзбекистонда археология фанининг шаклланиши ва ривожланиши билан узвий боғлиқдир. Унинг раҳбарлигида Хоразм, Самарқанд, Бухоро, Тошкент воҳалари ва Фарғона водийсида кенг кўламли археологик тадқиқотлар олиб борилди. Олимнинг энг муҳим илмий кашфиётларидан бири Хоразм воҳасидаги қадимий суғориш тизимларини ўрганиш бўлди. Унинг "Хоразмнинг қадимги даврдан то ҳозирги кунгача суғорилиш тарихи" номли фундаментал асари Орол бўйидаги қадимий деҳқончилик маданияти, ирригация иншоотлари ва сув хўжалиги тарихига бағишланган чуқур таҳлилни ўзида мужассам этади. Яҳё Ғуломов Афросиёб, Кўктепа, Тупроққалъа, Варахша каби қадимий шаҳар харобаларини тадқиқ этиш, шунингдек, Ўзбекистонда биринчи археологик экспедицияларни ташкил қилиш орқали ўзбек археология фанининг халқаро миқёсда тан олинишига эришди.

Академик Теша Зоҳидов Ўзбекистонда зоология фанининг ривожланишига катта ҳисса қўшган таниқли олимдир. У Ўрта Осиё ҳайвонот дунёсини ўрганиш бўйича фундаментал тадқиқотларга раҳбарлик қилди. Теша Зоҳидов бошчилигидаги илмий экспедициялар давомида Ўрта Осиё минтақасининг турли экологик зоналарида фауна ва флоранинг бой хилма-хиллиги ўрганилди.

Ислом цивилизацияси маркази томонидан амалга оширилаётган ушбу муҳим лойиҳа Ўзбекистон илм-фан тарихида ўчмас из қолдирган олимларнинг бебаҳо меросини сақлаш ва уни кенг жамоатчиликка, айниқса ёш авлодга етказишдек улуғ мақсадга хизмат қилади. Тайёрланадиган видеороликлар, ноёб фотолар ва архив ҳужжатлари асосида яратилган экспозиция Ўзбекистон илм-фанининг фидойи вакилларининг ҳаёти ва фаолиятини, уларнинг жаҳон илм-фанига қўшган улкан ҳиссасини кенг жамоатчиликка намойиш этиш имконини беради. Ушбу лойиҳа Ўзбекистоннинг бой илмий меросини ўрганиш ва келажак авлодларга етказишда муҳим аҳамият касб этади.